काभ्रे पलाञ्चोक जिल्लाले वार्षिक रूपमा करिब डेढ लाख मेट्रिक टन दूध उत्पादन गर्छ, जसमध्ये ७० प्रतिशत काठमाडौँलगायत अन्य जिल्लामा आपूर्तिहुन्छ।जिल्लामा दुध उत्पादन गर्ने गाई र भैँसीको संख्या उल्लेख्य छ, तर दुध ढुवानी र भण्डारणमा मापदण्डको कार्यान्वयनमा समस्या छ।
काभ्रे दुग्धमा आत्मनिर्भर जिल्ला हो, तर प्लास्टिकका भाँडामा दूध ढुवानी र बासी दूध बिक्री गर्ने समस्या यथावत् छ।काभ्रेपलाञ्चोक । दुधमा आत्मनिर्भर काभ्रेबाट उत्पादितमध्ये ७० प्रतिशत दुध संघीय राजधानी काठमाडौँलगायत केही जिल्लामा आपूर्ति हुने गरेको छ । केही वर्षदेखि जिल्लामा वार्षिक करिब डेढ लाख मेट्रिक टन अर्थात् १४ करोड ९२ लाख ८० हजार लिटर दुध उत्पादन हुने गरेको तथ्याङ्कले देखाएको छ ।
जिल्लामा वार्षिक एक लाख ४९ हजार २८० मेट्रिक टन दुग्ध उत्पादन हुने गरेको जिल्ला पशु सेवा कार्यालयले जनाएको छ । दुग्धमा आत्मनिर्भर यस जिल्लामा एक लाख ४७ हजार ८७४ गाई र एक लाख ३८ हजार ४९९ भैँसीबाट उक्त परिमाणमा दुध उत्पादन भएको जनाइएको छ ।कार्यालयका अनुसार कुल गाईमध्ये हालको अवस्थामा ४३ हजार १०७ दुधालु गाई र ५९ हजार ३२० दुधालु भैँसी रहेका छन् । यस्तै जिल्लामा रहेका दुधालु गाईमध्ये २३ हजार ८३५ स्थानीय र १९ हजार २७२ उन्नत जातका छन् ।
जिल्लाका कुल दुधालु भैँसीमध्ये ३४ हजार ३४० स्थानीय र २४ हजार ९८० उन्नत जातको रहेको कार्यालयले जनाएको छ । कार्यालय प्रमुख डा सृजा वाग्लेका अनुसार पछिल्लो समय जिल्लामा दुग्धको बिक्रीबाट जिल्लामा भित्रने रकमबारे आधिकारिक तथ्याङ्क सङ्कलन भइरहेको छ । जिल्लाको पनौती, बनेपा, मण्डनदेउपुर र पाँचखाल नगरपालिकामा सबैभन्दा बढी दूध उत्पादन हुँदै आएको कार्यालयको तथ्याङ्कले देखाएको छ ।
विसं २००९ देखि दुध बिक्री हुँदै आएको इतिहास रहेको काभ्रेपलाञ्चोकलाई २०७३ साल साउनमा ‘दुधमा आत्मनिर्भर जिल्ला’ घोषणा गरिएको थियो । जिल्ला दुग्ध उत्पादक सहकारी सङ्घका अनुसार जिल्लामा उत्पादित कुल दुधमध्ये ७० प्रतिशतको हाराहारीमा अन्य जिल्लामा आपूर्ति भइरहेको छ ।
“उत्पादित दुध तथा दुग्धजन्य पदार्थमध्ये ३० प्रतिशत जिल्लामा खपत हुने गरेको र बाँकी काठमाडौँलगायत अन्य जिल्लामा पनि दुध पठाइन्छ”, सङ्घका अध्यक्ष नारायणप्रसाद बडालले भने। उनका अनुसार जिल्लाका विभिन्न क्षेत्रबाट ७० सहकारीले व्यवस्थित र एक सयभन्दा बढी निजी तवरबाट दुध सङ्कलन हुँदै आएको छ ।
काभ्रेमा दैनिक करिब पाँच लाख लिटर दुध उत्पादन हुने गरेको बजारमा तीन लाख लिटर दुध बिक्रीका लागि पठाइने गरिएको बडालले बताए । उनका अनुसार १३ स्थानीय तहमध्ये डाडाँपारिका खानीखोला, महाभारत र कोशीपारिस्थित चौँरीदेउराली तथा भुम्लु गाउँपालिकाबाट तरल दुध बजारमा आउने गरेको छैन ।
तरल दुध नआउने स्थानीय तहबाट मख्खन, छुर्पी, खुवा, पनिरलगायत दुग्धजन्य पदार्थ बजारमा आउने गरेको सङ्घले जनाएको छ । सङ्घका अनुसार जिल्लाबाट विशेषगरी काठमाडौँमा दुध पठाइनुका साथै पाण्डर बनाउन पोखरा, चितवन, हेटौँडामासमेत दुध पठाइने गरिएको छ ।
यसैबिच सरकारद्वारा जारी दुध तथा दुग्ध पदार्थ उत्पादन मापदण्ड निर्देशिका–२०७५ कार्यान्वयनमा निकै कठिनाइ देखिएको छ । नेपाल खाद्य, प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण डिभिजन कार्यालय धुलिखेलले काभ्रेमा रहेका दुग्ध चिस्यान केन्द्र तथा दूध सङ्कलन केन्द्रको पटकपटक अनुगमन गरी सचेत गराए पनि जिल्लाका अधिकांश व्यवसायीले अझै प्लाष्टिककै भाँडामा दुध ढुवानी गरिरहेका छन् । निर्देशिकाअनुसार प्लाष्टिकको भाँडामा दूध बोक्न तथा भण्डारण गर्न पाइने छैन भने बासी दुध पनि बिक्री गर्न पाइने छैन ।
