जी २० शिखर सम्मेलनका लागि विश्वका धेरै शीर्ष नेताहरू भारत आइपुगेका छन् । यसैलाई ध्यानमा राख्दै दिल्लीमा कडा सुरक्षा व्यवस्था गरिएको छ।
अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन भारत आइपुगेका छन् र उनी मात्र होइन, उनको सुरक्षाका सबै सञ्जालहरू पनि आइपुगेका छन् । हलिउडले पनि अमेरिकी राष्ट्रपतिको सुरक्षामा धेरै फिल्म बनाएको छ । हुन पनि यो सुरक्षात्मक कवच फिल्म जस्तै सुनिन्छ, तर यो सत्य हो।
राष्ट्रपतिको सुरक्षामा अमेरिकी गुप्तचर सेवाको महत्त्वपूर्ण भूमिका हुन्छ। यो एजेन्सी सन् १८६५ मा गठन भएको थियो, तर १९०१ देखि मात्र यसलाई अमेरिकी राष्ट्रपतिको सुरक्षाको जिम्मा सुम्पिएको थियो । गुप्तचर सेवामा करिब ७ हजार एजेन्ट र अफिसरहरू काम गर्छन्। यसमा महिला पनि छन् । उनीहरुको तालिमलाई विश्वको सबैभन्दा कठिन तालिम मध्ये एक मानिन्छ ।
तीन महिना अगावै तयारी
अमेरिकी राष्ट्रपतिलाई सबैभन्दा शक्तिशाली राष्ट्रपति मानिने भए पनि उनको सुरक्षाको विषयमा निर्णय लिने काम गुप्तचर सेवाको हो । राष्ट्रपतिले एक्लै छोड्न चाहेमा पनि उनको आदेश मानिदैन ।
अमेरिकी राष्ट्रपतिले कुनै पनि देशको भ्रमण गर्ने निर्णय गरेमा गुप्तचर सेवाले निर्धारित मितिभन्दा करिब तीन महिना अगाडि नै आफ्नो काम सुरु गर्छ। राष्ट्रपति एक प्रकारको सुरक्षा कवचमा हिँड्छन् जसमा बहुस्तरीय सुरक्षा हुन्छ । यो धेरै बलियो मात्र होइन तर धेरै महँगो पनि छ । वास्तवमा, अमेरिकाले आफ्ना चार राष्ट्रपतिको हत्या देखेको छ । सन् १८६५ मा अब्राहम लिंकन, १८८१ मा जेम्स गारफिल्ड, १९०१ मा विलियम म्याककिन्ले, १९६३ मा जोन एफ केनेडी। त्यसैले स्पष्ट छ, अमेरिका आफ्नो राष्ट्रपतिको सुरक्षामा धेरै गम्भीर छ।
तेहोरो सुरक्षा प्रणाली
राष्ट्रपतिको सुरक्षामा तीन तह हुन्छन् । राष्ट्रपतिको सुरक्षा विभाग भित्रका एजेन्टहरू, त्यसपछि गुप्तचर सेवा एजेन्टहरू बीचमा, त्यसपछि प्रहरी । अब उनीहरू दिल्ली आएका छन्, त्यसैले दिल्ली पुलिस, केन्द्रीय रिजर्व पुलिस बलले पनि उनीहरूको लागि सुरक्षा तह राख्नेछ, जुन बाहिरी चौथो सुरक्षा तह हुनेछ ।
गुप्तचर सेवा र ह्वाइट हाउसका कर्मचारीहरू २(३ महिना अगाडि आउँछन् र स्थानीय निकायहरू भेट्न थाल्छन्। उनले भारतमा इन्टेलिजेन्स ब्यूरोका भीभीआईपी सुरक्षा विशेषज्ञसँग कुरा गरेका थिए । राष्ट्रपति कहाँ बस्ने भनेर गुप्तचर सेवाले निर्णय गर्छ। त्यो ठाउँमा गहिरो अनुसन्धान गरिन्छ । होटलका कर्मचारीहरुको पनि ब्याकग्राउण्ड चेक गरिन्छ ।
सुरक्षा प्रोटोकल
सुरक्षा प्रोटोकलमा अरु धेरै व्यवस्थाहरु हुन्छन् । उदाहरणका लागि, एयरपोर्टमा एयरस्पेस आवश्यक छ किनभने तिनीहरूको एयर फोर्स वन जहाज मात्र आउँदैन, ६ बोइङ सी१७ विमानहरू उड्छन् । त्यसमा हेलिकप्टर पनि हुन्छ । तिनीहरूसँग लिमोजिन गाडीहरू, सञ्चार उपकरणहरू, धेरै अन्य एजेन्टहरू र कर्मचारीहरू हुन्छन् ।
गुप्तचर सेवा र स्थानीय निकायले राष्ट्रपतिको गाडीको रुट तय गर्ने, आपत्कालिन अवस्थामा कहाँबाट भाग्ने भन्ने कुरा हेर्ने गरिन्छ । यदि त्यहाँ आक्रमण भयो भने सुरक्षित स्थान कुन हो। नजिकका अस्पतालहरु के के छन् । एजेन्टहरूले राष्ट्रपति अस्पतालको ट्रमा सेन्टरबाट १० मिनेटभन्दा बढी टाढा नबस्ने सुनिश्चित गर्छन्। आपतकालीन अवस्थामा डाक्टरहरूसँग समन्वय गर्न प्रत्येक नजिकैको अस्पताल बाहिर एजेन्ट तैनाथ गरिएको छ।उनको ब्लड ग्रुपको रगत पनि सँगै राखिएको छ जसले गर्दा उनीहरुलाई रगत चढाउनु परेमा कुर्नुपर्दैन । उनको आगमनको मिति नजिकिँदै गर्दा, एजेन्टहरूले राष्ट्रपतिको बाटोमा प्रत्येक र प्रत्येक स्टप जाँच गर्छन्। उनीहरु बस्ने होटल वरपरका सडकमा पार्किङ गरेका कार हटाइन्छ । विभिन्न किसिमको खतराको समयमा के गर्ने, त्यसको पनि रिहर्सल गरिन्छ ।
राष्ट्रपति बस्ने होटल
राष्ट्रपतिको होटलमा उनका लागि पूरै तल्ला खाली मात्र होइन माथिल्लो तल्ला पनि खाली राखिएको छ । त्यहाँ कर्मचारी मात्रै बस्न पाउँछन् । त्यहाँ कुनै लुकेको क्यामेरा छैन, कुनै रेकर्डिङ उपकरण त छैन भनेर पूरै कोठा राम्ररी जाँच गरिएको हुन्छ ।
टिभी र होटल फोनहरू पनि हटाइएका छन्। झ्यालहरूमा बुलेट प्रुफ शिल्ड पनि जडान गरिएको छ। राष्ट्रपतिको खाना पकाउने कर्मचारी पनि आउँछन्। खाना पकाउने र सेवा गर्ने उनीहरु नै हुन् । गुप्तचर सेवाले पनि त्यहाँ कसैलाई छेडछाड नगरोस् भन्ने सुनिश्चित गर्नको लागि नजिकबाट निगरानी राख्छ।
गुप्तचर सेवाको अर्को ठूलो जिम्मेवारी छ। उनीहरूले सधैँ राष्ट्रपतिसँगै रहने सेनाको जवानलाई पनि सुरक्षा गर्नुपर्छ, जससँग अमेरिकी आणविक मिसाइल प्रक्षेपण गर्ने ब्रीफकेस हुन्छ।
राष्ट्रपति आफ्नो लिमोजिन कारमा मात्र यात्रा गर्छन्। यो कारको नाम द बिस्ट राखिएको छ । यो कार सबै तरिकाले सुसज्जित हुन्छ। यो बुलेटप्रुफ मात्र होइन, यसमा थप रक्षात्मक उपकरण र प्रविधिहरू पनि छन् – जस्तै स्मोक स्क्रिन, टियर ग्यास, रात्रि दृष्टि प्रविधि, रासायनिक आक्रमणबाट सुरक्षा र ग्रेनेड लन्चरहरू। ड्राइभरहरू यति प्रशिक्षित छन् कि आक्रमणको समयमा, तिनीहरूले विपरित दिशामा अर्थात् १८० डिग्री मोडेर गाडी लैजान्छन्।
जब ओबामा भारत आए
सन् २०१५ मा पूर्व अमेरिकी राष्ट्रपति बराक ओबामा गणतन्त्र दिवस समारोहमा प्रमुख अतिथिको रूपमा भारत आए। भारतको परम्परा अनुसार उनी भारतका राष्ट्रपतिसँगै कार्यक्रम स्थलमा जानुपर्ने भए पनि उनी आफ्नो बुलेटप्रुफ कार द बिस्टमा कार्यक्रम स्थलमा पुगेका थिए ।
तर त्यस दिन पनि सुरक्षा प्रोटोकल उल्लंघन भएको थियो। गुप्तचर सेवाको निर्देशिकाअनुसार राष्ट्रपतिले ४५ मिनेटभन्दा बढी खुला ठाउँमा बस्न पाउँदैनन् । राष्ट्रपति ओबामा कार्यक्रममा दुई घण्टा बसे ।
गुप्तचर सेवामा रहेर केही व्यक्तिले किताब पनि लेखेका छन् । जस्तै जोसेफ पेट्रो, जो २३ वर्षदेखि अमेरिकी गुप्तचर सेवामा विशेष एजेन्ट थिए, ले एक पुस्तक लेखेका छन् । उनीहरु बाहेक, रोनाल्ड केसलरले राष्ट्रपतिको गुप्तचर सेवामा १ सय भन्दा बढी गुप्तचर सेवा एजेन्टहरूसँग अन्तर्वार्ता लिएर एउटा पुस्तक लेखेका छन्।
अमेरिकाका राष्ट्रपति जहिले पनि बाहिरिन्छन्, हजारौं मानिस सहभागी हुन्छन् ।बीबीसीको ह्वाइट हाउस रिपोर्टरले एक पटक लेखेका थिए कि जब अमेरिकी राष्ट्रपति यात्रा गर्छन्, संसार रोकिन्छ।
